Abdülhamit Dönemine Ait Gizli Notlar

Gizli Notlar, Osmanlı`nın son döneminde uzun müddet Türkiye`de bulunmuş, Anadolu Kumpanyası ve Osmanlı bankası müdürlükleriyle Reji genel müdürlüğü gibi önemli görevler almış ve nihayet bu ülkede ölmüş (1919) İsviçreli Lui Ramber`in 1895-1905 yılları arasında tuttuğu notlardan oluşmaktadır.
İbrahim Alaeddin Gövsa`nın deyimiyle "Sultan II. Abdülhamid devrinin devlet ve hükümet işleri ve birçok makam sahiplerinin seciyeleri hakkında çok bilgili ve nüfuzlu bilgi ve gözlemleri içeren eser, son dönem Osmanlı tarihi için kıymetli vesikalardan" biridir.

Reji ve Osmanlı maliyesi konusunda birinci elden ve bir örneği daha bulunmayan bir kaynak olmasının yanısıra Osmanlı`nın son dönemiyle ilgili ekonomik, kültürel, dinî, etnik, folklorik, siyasi pek çok konuda; kurumlar, şahıslar, olaylar ve -Selanik`ten Kudüs`e, Midilli`den Kahire`ye...- birçok şehir hakkında değerli bilgi, gözlem ve tesbitler içermektedir.

Eserden çıkarılacak önemli bir ders de, milletlerin harîm-i ismetlerine dahil olmaları hasebiyle, yabancı uzman çalıştırmanın mahzurdan hâlî olmadığı ve mecburiyet bulunmadıkça istihdam edilmemeleri gerçeğinin ve bazı kurumların idaresinin yabancı şirket ve müesseselerin temsilcilerine bırakılmasının acılığının ve sakıncalarının bir kez daha ortaya çıkmasıdır.