Arap Edebiyatında Tabakatü`ş-Şuara - Kavram ve Kriterler

"En basit tanımıyla tabakat, herhangi bir sanat alanı veya ilim dalıyla ilgilenen bir grup insanı, aralarındaki ortak özelliklere dayanarak bir takım kriterlere göre sınıflandıran eserlerin genel adı olup ünlü kişilerin hayatlarını ve yapıtlarını tanıtma amacı taşıyan biyografi metinlerinin bir türüdür. Tabakatüş Şuara kavramı ise eski dönemlerde yaşamış bir şairin veya edebiyatçının hayatına dair bilgilerin verildiği, edebi eserlerden anektodlar şeklinde örneklerin sunulduğu bir yazı türü, aynı zamanda bu eserlerde hakim olan anlatım ve tasnif/derecelendirme sisteminin adıdır. Bu haliyle tabakat, klasik döneme ait bilgiler aktaran bir eser olmasına rağmen, modern anlamda ansiklopedik ve sistematik olarak kişilerin kısa veya uzun hayat hikayelerini sunan Tabakatın bir şairin hayatında geçirdiği aşamaları, bulunduğu görevleri, ve eserlerinin adlarını bildirdiği, bir yazarın asıl kişiliğini yaratan üstün niteliğini, uslubunu, yazarı kendi zamanı içinde, ailesi, çevresi, resmi hayatı, özel hayatı ve eserleriyle etraflıca tanıttığı söylenebilir.
Tabakat kitapları edebi metinler ve varyantlarının yanı sıra bu metinler hakkında söylenen eleştirel hükümleri muhafaza etmeleri bakımından tarihsel, Arap ve İslam tarihinin çeşitli dönemlerindeki farklı grup, mezhep ve ekollerin edebi-kültürel mirasını korumaları bakımından, ortaya çıktıkları şartlar dairesinde bu metinlerin anlaşılmasına yardımcı olmalarıyla edebi ve eleştirel, en önemlisi ise bir dilin gelişimini söz - anlamsal, gramatik değişimini kanıtlarıyla birlikte okuyucunun önüne serdiği için dilsel öneme sahip eserlerdir.
El- Esma`i`nin temelleri attığı, öğrenicisi İbn Sellamel Cumahi`nin geliştirerek sistematize ettiği tabakat yazımı ve bu eserlerde uygulanan tasnif ve derecelendirme sistemi yaklaşık bir asır devam ettikten sonra yerini benzer isimlerdeki nostaljik eserlere ve El Amidi`nin "amüdüş şiirin omurgası" nazariyesine bırakmıştır."