Ciwanen Bexwede

Şere Cîhane ye Yekem ji bo Almanyaye bi tekçuneke mezin bi dawi bu. Komara Weimere hat ser desthilatdariye le gele alman ji ber ve tekçuna dijwar bi trajediyeke mezin re ru bi ru mabu. Ji binketina xwe re li sedemen neaqilane digeriya. Yeki mina Hitler, ku hemu asten şer ditibun, weki axever derdiket hemberi gele alman u qala paşerojeke nigaşi dikir.

Bi ya Hitleri, di şeri de ciwanen alman sisti nişan daye, le diviyabu be zanin, gele alman ji mej ve geleki leşker e. Hemu kar u baren abori di desten cihûyan de ne. Alman belengaz, cihu dewlemend. Çawa dibe? Hitler ditinen xwe yen bi vi rengi di bin siwana Demokrasiya Weimere de belav dikirin.

Edi di salen sihi de, denge gaven Hitleri xurttir dihatin bihistin. Bi taybeti ji di nava ciwanan de, ramanen wi her berbelav dibun. Nirxen bere li ba wan ne watedar bûn, le hin nirxen nu ji bi rekupeki nehatibun afirandin. Ev ciwanan di navbere de mabun; hemu baweriyen xwe winda kiribun le tişten ku pe bawer bikin ji derneketibun hole. Di nav keftelefteke mezin de dijiyan u li reya xwe digeriyan.

Wan ji de û baven xwe re rez nedigirt u zimanen xwe ji mamostayan re derdixistin, bi zari wan dikirin. Di nav daristanan de hini rebazen leşkeri dibûn. Pirtuken giranbiha bi tene ji bo pekenine dixwendin. Ev pirtuk trajediya wan ciwanan e.

Herrmann Hesse di nameya xwe ya ji bo hevaleki de weha dibeje: “Ez e pirtûkeke biçûk peşniyari te bikim, Jugend ohne Gott’a Horvath. Bi awayeki xurt rewşa exlaqi ya cihane ya iroyin nişani me dide.”