Çok Kriterli Karar Vermede Güncel Yaklaşımlar

Günümüzde bilimsel çalışma ve araştırmalar ile kamu ve özel sektör kurumlarının faaliyetlerinde ya da resmi statüde olmayan kişi ve grupların şahsi ihtiyaçlarını gidermede karşılaştıkları, birbiriyle çelişen çok kriterli ve çok alternatifli problemlere uzlaşık çözüm bulma ihtiyacı giderek artmıştır. Karar verme salt mevcut ve deterministik kriterleri değerlendirerek yapılan sistematik işlem olmaktan öteye taşınmış; karar verme süreci sezgi ve duyguların, açıklanabilen veya açıklanamayan ilişkilerin etkilerini, sürece aktarma gayreti ile geliştirilen yeni ve ileri tekniklerin kullanılmasını zorunlu kılar hale dönüşmüştür.

Bu kitabın hazırlanmasında temel amaç; yerel ve global rekabetten artan ihtiyaç ve taleplere paralel olarak, sayıları da giderek artan kriter ve alternatifleri içeren karar verme problemleri için son yıllarda geliştirilen güncel çok kriterli karar verme (ÇKKV) tekniklerinden bazılarını bir araya toplamaktır. ġüphe-siz bu teknikler tek başına kullanılabildiği gibi, sezgisel, bulanık mantık, genetik algoritma ve yapay sinir ağları gibi diğer yöntemlere entegre edilerek de kullanılmaktadır.

Çok kriterli karar verme problemlerinde alınacak kararın etkisini anlamak ve değerlendirmek için, alternatiflere ait sayısallaştırılan ve ölçülebilen forma dönüştürülen bilginin önemi büyüktür. ÇKKV teknikleri, alternatiflerin birbiriyle çelişen veya farklı ölçüm değerlerine sahip kriterlerle değerlendirilmesi için alternatiflere ait skorlar üreterek, karar vericiye bu önemli bilgiyi sunmaktadır. Alternatiflere ait skorlar, kullanılan ÇKKV tekniğinin amacına uygun olarak oluşturulmaktadır. Günümüzde karşılaşılan karar verme problemlerinin giderek boyutlarının artması ve karmaşık bir yapıya sahip olması sonucunda, bu tür problemlerin uzlaşık çözümünü bulma çabaları sonucunda geliştirilen ve sayıları giderek artan bu yöntemler; ekonomik, sosyal, kültürel, finansal ve politik birçok alanda ve pek çok kurumda kullanılır hale gelmektedir. Artan ihtiyaç ve ilgi neticesinde ÇKKV tekniklerinden bazılarına bu kitapta yer verilmektedir. Seçilen tekniklerin ortak özelliği;

1) Her tekniğin işlem adımlarında gerekli olan hesaplamaların özel bir yazılım gerektirmemesi ve her karar vericinin rahatlıkla erişebileceği hesap tablosu kullanarak ÇKKV probleminin çözümünün gerçekleştirebilmesi.

2) Günümüz karar verme problemlerinin çoğunluğunda ihtiyaç duyulan uzlaşık çözümü sağlayan, karar sürecine sezgi ve duyguları dâhil edebilen, açıklanabilen veya açıklanamayan ilişkilerin etkilerini sürece aktarma olanağı sağlayan teknikler olmasıdır.