Edremit Tarihi

“Öyle füsunludur bu yer
Şi’rine borçludur Homer
Çünkü senindir İlyada”

Mustafa Seyit Sütüven

Edremit
Uygarlıklar Körfezi
Türkiye’nin tarihi, coğrafyası ve yarınlarında saklı bir yurt...

Kuzey Ege’den Anadolu kıtasına mavi bir kısrak yelesi misali uzanan Edremit Körfezi’nin tam ortasında yer alıyor Edremit. Edremit Tarihi, aynı zamanda dünya geçmişinin bu en uygar bölgesinde Anadolu’nun ve Türklerin de tarihi.

“Her insan bir yerde doğar ve orada büyür. Büyürken de o yöreyi büyüklerinden detaylı olarak öğrenir. Hele kuşaklar boyu o yörede yaşanmazsa ataların mezarları ve anıları artık o kişileri vazgeçilmez şekilde o topraklara bağlar. İşte o topraklar artık vatandır. Vatanın özellikleri ile geçmişini de gelecek kuşaklara yazılı olarak aktarmak gerekir. Bunu da en iyi o yörenin çocukları yapar.”

Sinan Kahyaoğlu, kültürün ve felsefenin yerel coğrafyalarında eşine az rastlanan, ulusal soluklu, ama mütevazı yazar ve araştırmacılardan birisi. Uzun yıllar önce tamamladığı ve son zamanlarda büyük bir gayretle güncellediği Edremit Tarihi ilk kez yayımlanırken Kahyaoğlu, Türk kültürü piramidinin de üst basamaklarını zorluyor, çok yakında çıkacak olan coğrafyadan felsefeye, folklordan inanç kültürlerine kadar birçok eseriyle...

Edremit Tarihi aynı zamanda yazarının, “naçizane bir Edremitli olarak, önceki yazılanları esas alarak onların eksik bıraktıklarını tamamlamaya çalıştığı” bir vefa örneği de.

ÖNSÖZ’den

Edremit tarihi konusunda çok şanslı bir yerdir. 1937 yılında ilk defa Tahir Harimi gibi bir çocuğu tarafından tarihi yazıldı. Aynı yıl Sabahattin Ali yayınladığı “Kuyucaklı Yusuf” romanı ile Edremit’i anlattı. Daha sonra Gıyas Yetkin (Edremit Tarihinden Yapraklar, Yurdun Güzel Bir Köşesi Edremit, Kuruluşundan Günümüze Kadar Edremit’te Olup Bitenler, Ateşten Ateşe, İstiklal Savaşı’nda Edremitliler) ve Kadir Yetkin (Edremit Coğrafyasından Yapraklar) gibi çocukları tarafından tarihi ve coğrafyası yazıldı ve hakkındaki bilgiler derinleştirildi. Emrah Sağdıç gibi bir çocuğun babası Ruhi Naci’nin notlarını yayınlayarak (Kuvayı Milliye’de Edremit Körfezi)İstiklal Savaşı’ndaki Edremit’i anlattı. Ruhi Naci Sağdıç’ın küçük oğlu Ozan Sağdıç da 2005’te “Birinci Savaş’tan İkincisine” adında eserini yayınladı. Daha sonra Edremit Belediyesi’nin katkılarıyla Zekeriya Özdemir 2001 yılında “Adramyttion’dan Efeler Toprağı Edremit’e” isimli iki cilt eserini, Remzi Gücü ise 2011 yılında Geçmişten Geleceğe Edremit Körfezi Tarihi, Geçmişten Günümüze Zeytinli isimli eserlerini yayınladı. Edremit belediyelerinin katkılarıyla daha başka küçük broşürler de yayınlandı. Ayrıca Balıkesir Üniversitesi’nden Nahide Şimşek “Balıkesir Tarihi Araştırmaları-2 Edremit Tarihi Araştırması”, Ferhan Kitapçıoğlu “Edremit Şehri”, Doğan Erdem “İda’nın Merhameti”, Erhan Bener “Yalnızlar”, Orhan Bahtiyar ”İdeon-Tanrıların Yolu”, Halid Yılmaz Eralp “Ural ve Altaylardan Kazdağlarına”, Kazdağları şairleri “Doruklardan Denize”, Ayşegül Akay “Karınca Misali”, Ali Erdin ise Edremitli değerlerinin kitaplarını yazdı (Sarıkız Efsanesi, Kocaseyit, Hamdi Bey). Aziz Nesin “Bu Yurdu Bize Verenler, Borçlu Olduklarımız”, Cansever Eyüpoğlu ”Sarıkız ve Kazdağı Masalları”, Ertan Zeytun “Çopuroğlu Koca Seyit” Gülendam Tümen “Kaz Dağı Milli Parkı Çiçekli Bitkileri”, Hasan Kudar “Tahtakuşlar’dan Paris’e, Benden Selam Olsun Tahtakuşlar’a”, Alibey Kudar “Tahtakuşlar’da Halk Kültürü, Sarıkız Efsanesi Rehberi vd.” Orhan Kudar “Kazdağlı Salih Reis”, Bahattin Fırtına “Aydınlanma Savaşı”, Zeki Çiçek “Edremit’in Türküleri”, Sinan Kahyaoğlu ”Kazdağından Esintiler”, İsmail Buldan-Hasan Çukur ”Edremit Körfezinde Zeytincilik”, Selim Kudar “Muatazmayinşatürta”, İskender Azadoğlu “Assos’tan Ayvalık, Kazdağı’ndan Madra’ya Doğa ve Kültür, Erguvan’ın Kenti Troya’nın Acı Öyküsü, Homer Anadoluca Konuşuyor”, Hıfsı Aksoy “Altınoluk”, Doktor Hasan İleri, Cumhur Dokur, İrfan Kolçak, Haşmet Demirgil, Edremit tayyaresi ile ilgili araştırmalar yapan rahmetli Enver Dolgun... Edremit’e yazılarıyla katkılar sunmuşlardır ve sunmaya devam etmektedirler. Ulaşabildiklerim bunlar. Her yazı yazan değerli Edremitli yazısının sonunda bayrağı gelecek nesillere bırakıyordu.

Ben de naçizane bir Edremitli olarak, önceki yazılanları esas alarak onların eksik bıraktıklarını tamamlamaya çalıştım. Bu çalışmayı 1999 yılında hazırlamış, fakat çeşitli nedenlerle yayınlatamamıştım. Şimdi bazı yeni yazılarımla beraber yayınlıyoruz. Kendi araştırmalarım ve yorumlarımla bu kitabı yazmaya çalıştım.

İçindekiler

1 Edremit’in Yeri ve Coğrafyası
Coğrafya, Jeoloji, Oluşum, Jeomorfoloji, İklim, Akarsular ve Göller, Bitki Örtüsü, Beşeri Özellikleri ve Yerleşme, Ekonomik Özellikler ve Ulaşım
2 Eskiçağ’da Edremit
Kuruluş, Antik Şehirler ve Kaleler (Adramityom, Thebe, Antandros, Astra, Kilisealanı, Bidasos, Kocakilise, Assos)
3 Tarihsel Dönemler Kişiler Olaylar
Lidya, Persler, Büyük İskender, Bergama Krallığı, Romalılar, Bizanslılar, Göçler, Anadolu Selçuklu Devleti, Karesi Beyliği, Osmanlı İmparatorluğu
Kurtuluş Savaşı’nda Edremit
Cumhuriyet Dönemi
Ünlü Kişiler
Türk Aşiretleri
4 Kültür Sosyal Yapı ve Yaşam
Köyler
Mahalleler
Edremit Pazarı
Edremit’in Efsaneleri
Geleneksel Giyim Kuşam
Düğün Törenleri
Ekonomik Yaşam
Edremit Yöresinde Toprak Kullanımı ve Mülkiyet Sorunları
Folklor
Yatırlar ve Yatır İnancı
Gelen Yatırlar, Halkın Yatırları
5 Kaz Dağı
Toponomi, Kaz Dağı, İlyada Destanı, Strabon’un Coğrafyası, Eybek Dağı Çevresi Toponomisi, Kaz Dağı Toponomisi, Kaz Dağı Adı, Sarı Saltuk ve Hacı Bektaş
Kazdağları’nda At Kültürü
Göçebelik Simgesi Yurt Kültü
Salih Reis ve Kazdağı Tahtacı Türkmenleri
Ekonomi (Fakirlik)
Ahi Teşkilatı ve Tahtacı Türkmenleri, Bektaşilik, Çanlı Baba Tekkesi, Ahilik
Edremit Şiirleri
Edremit-Havran Treni