Nedensellik Kitabı

Mu`tezile düşüncesinin anahtar kavramlarından olan tevlid, mezhebin uluhiyet, tabiat ve insan fiilleri hakkındaki görüşlerinin anlaşılması bakımından merkezi bir öneme sahiptir. Erken dönemden itibaren, en çok tartışılan konu olan kader ve insan fiileri hususunda cebr ve ihtiyar arasında sırlanan çeşitli izah denemelerinden biri de tevlid teorisidr. Adalet ilkesi gereği insan özgürlüğü ve sorumluluğuyla ilgilenen Mu`tezile, failin kudret mahalinde doğrudan gerçekleştiği fiile mübaşir, onun dış dünyada sebep aracılığıyla ve nedensellik esesına meydana getirdiğine ise mütevellid adını verir.

Nedensellik Kitabı, meşhur Mu`tezile alimi Kadi Abdülcebbar`ın ansiklopedik eseri el_Muğni`nin, "Kitabü-t Tevhid" adını taşıyan 9. cildinin çevirisidir. Burada müelif, insan fiillerinin sonuçları ile failin etkinliği arasındaki değer ve sorumluluk ilişkisini tespite çalışmakta, bu doğrultuda ortaya atılan görüşleri değerlendirmekte ve böylece insanınn ve tabiatın fiili arasında nedensel bir ilişki kurarak tevhid ve adalet merkezli bütüncül bir yapının inşasına olanak vermektedir.