Sparta İlkçağ Ütopyaları

Antikçağ filozofları, düşünür ve yazarları hangi konuya değinirlerse değinsinler, sözü eninde sonunda getirip Sparta’ya bağlarlar. Çünkü Sparta, uygarlık tarihinde ve özellikle de antikçağda siyaset, felsefe, bilim, yaşam tarzı, müzik, spor, edebiyat, eğitim, savaş kuramı ve mitoloji gibi alanlarda bir efsanedir. Dolayısıyla düşünürlerin –konu ne olursa olsun– bahsetmeden geçemeyeceği tek şey Sparta’nın geçmişidir.
 
  Sparta kimi yazarlara göre despotizmin, dışa kapalılığın ve katı disiplinin, kimi yazarlarca da eşitliğin, dayanışmanın ve cömertliğin bir örneğidir. Ancak bu kadar büyük bir önem taşımasına rağmen Sparta tarihi çoğunlukla bilinmez. 2007 yılında gösterime giren ve popüler kültürde yer edinen ‘300 Spartalı’ filmi ise Sparta’yı sadece Amerikan savaş propagandasının basit bir aleti durumuna düşürmüştür.
 
  Antikçağ tarihçileri gibi günümüzün birçok okuru da eski Sparta’nın toplumsal yapısını ve Yunan tarihinde oynadığı rolü merak etmektedir. Aramızdan çoğu kişi Likurgos’un kim olduğunu ve bu yasaların ilk kez onun tarafından yürürlüğe konup
konmadığını da bilmek isteyecektir. Hatta Likurgos’un gerçekten yaşayıp yaşamadığını da. Bunu özellikle merak etmemiz lazım çünkü kayıtlar ve anlatılanlar kısmen efsanelere dayanmaktadır.
 
  Yoksa Likurgos hiç yaşamamış mıdır?
 
Sparta`nın ünlü kralı Likurgos hem tarihtir (ve bu açıdan gerçektir) hem de elimizde kesin kanıtlar olmaması nedeniyle bir efsanedir. Yasaları hem gerçektir (ki bazı dönemlerde örnek bir model olarak uygulanmıştır) hem de insanın o tarihte yapılan ve başarılanlara inanası gelmediği için bir ütopyadır.
 
  Bu çalışmada antikçağda, Sparta ve Likurgos’la ilgili yazılmış eserlerin ve belgelerin en önemlilerini derleyerek okura sunuyoruz.
 
–Sadık Usta